inloggen
Het Fonteijn& Gaal orgel
Een Harderwijks orgel in Tholen-stad
In de Levensbron staat een orgel van de firma Fonteijn & Gaal. Voor de historie van dit instrument moeten we 57 jaar terug in de tijd, naar het voormalige
Zuiderzeestadje Harderwijk. De plaatselijke Gereformeerde Kerk liet in 1957 een tweede kerk bouwen in een nieuwe, ruim opgezette wijk. Dit kerkgebouw aan de Veldkamp, met een voor die tijd typisch tentdak, kreeg de naam Veldkampkerk. De gemeentezang werd de eerste jaren in de Veldkampkerk begeleid met behulp van vermoedelijk een elektronicum of harmonium, in de krant in elk geval aangeduid als “een zaalorgel”. Pas begin
jaren ’60 was er voldoende geld beschikbaar om een pijporgel te laten bouwen. Er werd besloten om een orgel te bestellen bij de firma Fonteijn & Gaal in Amsterdam. J.G. Groothengel was aangesteld als adviseur.
Het orgel kreeg zeventien stemmen en daarnaast nog drie registers, afgeleid uit een van die zeventien stemmen. Zoals Fonteijn & Gaal meer deed, werden de winladen achter elkaar opgesteld. De pedaallade kwam vanuit de kerk gezien links tegen de zijwand.
Op 20 maart 1964 werd het Fonteijn & Gaal-orgel van de Veldkampkerk in gebruik genomen. Daarbij was Willem Hendrik Zwart uitgenodigd het orgel voor het eerst te bespelen. De eerste psalm die werd begeleid was psalm 146 vers 1, voorafgegaan door de bekende Toccata van Willem’s vader Jan Zwart. Een journalist schreef over deze blijde bijeenkomst: “Nadat de zo veelzeggende woorden ‘’k Zal zo lang ik ’t licht geniet Hem verhogen in mijn lied!’ verstoren waren in de gewelven van de Veldkampkerk (deze psalm werd staande gezongen) aanvaarde ds. Andree het orgel met z’n welluidende tonen, dat hopelijk zal dienen tot verrijking van de eredienst.”
Van Harderwijk naar Tholen
In 2010 werd een kleine dispositiewijziging aan het orgel door de firma De Wit uitgevoerd. DePrestant 2vt van het tweede manuaal verhuisde naar het eerste manuaal en werd geruild met de Gemshoorn 2vt. Slechts drie jaar late maakte de Protestantse gemeente Harderwijk bekend vier van haar kerkgebouwen te moeten gaan afstoten door teruglopende ledenaantallen en dalende inkomsten. Een van de vier betrof de Veldkampkerk die halverwege 2013 werd gesloten.
Het Fonteijn & Gaal-orgel kreeg echter een tweede leven. De Hersteld Hervormde gemeente van Tholen zocht een pijporgel voor haar nieuwe kerkgebouw.
De firma De Wit, die het orgel in onderhoud had, werd om offerte gevraagd voor overplaatsing. Deze offerte werd akkoord bevonden en vervolgens werd het orgel door De Wit gedemonteerd en opgeslagen in Tholen-stad, in afwachting van oplevering van het kerkgebouw. Begin 2021 was het zover. De orgelkas was inmiddels door gemeenteleden in een zwarte kleur gelakt. De knik in het bovenste en onderste frontpaneel werd ongedaan gemaakt. Voorheen was er alleen zwart doek achter het onderste deel van de frontpijpen aanwezig. Nu heeft De Wit volledig achter de frontpijpen zwart doek gespannen, zodat je vanuit de kerkruimte niet meer in de orgelkas kunt kijken. Tot slot paste de firma De Wit de intonatie aan op de nieuwe kerkruimte. Op woensdag 24 februari 2021, de “Thoolse biddag”, werden kerk en orgel voor het eerst gebruikt. Een officiële ingebruikname hoopt de gemeente in de toekomst te kunnen laten plaatsvinden, als de maatregelen rondom de coronapandemie dat toelaten.
Bron: Kerk en muziek (mei/juni 2021) Met dank aan Jan van der Male
Dispositie van het Fonteijn & Gaal-orgel (1964) sinds 2010:
Manuaal I:
Prestant 8vt
Holpijp 8vt
Octaaf 4vt
Kwint 2 2/3 vt
Prestant 2vt
Mixtuur IV-V sterk
Trompet 8vt
Manuaal II:
Holpijp 8vt
Salicionaal 8vt
Speelfluit 4vt
Gemshoorn 2vt
Kwint 1 1/3vt
Sesquialter II sterk
Dulciaan 8vt
Pedaal:
Subbas 16vt
Octaaf 8vt
Gedekt 8vt – unit
Kwint 5 1/3vt – unit
Octaaf 4 – unit
Schalmei 4vt
Werktuiglijke registers:
Koppel Manuaal I-Manuaal II
Koppel Pedaal-Manuaal I
Koppel Pedaal-Manuaal II
5 vaste combinaties
Vrije combinatie
Automatisch pianopedaal
Tremulant Manuaal II
Impressie
Zelf het orgel bespelen?
Wilt u zelf het orgel bespelen? Dat kan, mail dan naar: orgelcommissie@hhgtholen.nl
Organisten
De organist heeft de taak om de gemeente op passende wijze te begeleiden in de samenzang. De gemeentezang is een wezenlijk onderdeel van de eredienst. Daarom dient dit vooral tot eer en lof van God te zijn. De organisten zijn:
Dhr. J. Aarnoudse Dhr. J.K. Eerland Dhr. P.I. Fase Mevr. A.M. Jansen-van Dijke Dhr. W.J. de Jonge